آیا با علائم فشارخون بالا آشنایی دارید؟ فشارخون بالا یا هایپر تنشن بیماری مزمنی است که اغلب در افراد میانسال و باسابقه خانوادگی هایپر تنشن (فشار خون بالا) دیده میشود این عارضه ممکن است نشانههایی همچون تاری دید، سرگیجه، سردرد، سردی دستوپا و تکرر ادرار داشته باشد. در اغلب اوقات افزایش اندکی فشار خون هیچ نشانه و علامتی ندارد. به همین علت است که بالغ بر 1/3 افراد از ابتلا به عارضه هایپر تنشن اطلاعی ندارند. بهترین راهکار برای اینکه از ابتلا به این بیماری مطلع شوید این است که منظم زیر نظر پزشک متخصص معاینه شوید. در ادامه علائم فشارخون بالا برای گروههای سنی مختلف را مورد بررسی قرار میدهیم.
علائم فشارخون بالا ممکن است بهصورت مستقل یا ترکیبی از چند نشانه نمایان شود؛ بنابراین مطلع بودن از علل هایپر تنشن میتواند به میزان چشمگیری از بروز خطرهای جدی نظیر سکته مغزی و بیماریهای قلبی و عروقی جلوگیری کند. از مهمترین و اصلیترین علائم این بیمار خستگی، سردرد، سرگیجه، نفستنگی، اضطراب و بیقراری، تاری دید، خونریزی بینی و... است که در ادامه مفصل بررسی میکنیم.
مواردی همچون خستگی، ضعف و بیحالی از علل هایپر تنشن میباشد که به دلیل افزایش فشار خون و کمشدن جریان خون در گردن و سر اتفاق میافتد. زیرا افزایش فشارخون قادر است در عروق خونی و سیستم عصبی اتونوم که مسئولیت کنترل عملکرد قلب و عروق را برعهده دارند، تغییراتی ایجاد کند.
معمولاً در چنین وضعیتی فعالیت قلب و عروق بیشتر شده و فشار بیشتری به دیوارهی رگهای خونی وارد میشود. در نتیجه این موضوع موجب کاهش انرژی و احساس خستگی در بدن میشود. از سوی دیگر، در اثر هایپر تنشن ممکن است جریان خون و اکسیژن کمتری به بافتهای بدن برسد که منجر به ضعف و خستگی بدن میشود. در مواردی هم فشار خون میتواند در خواب فرد اختلال ایجاد کند و فرد روز بعد احساس بیحالی داشته باشد.
یکی از علائم فشارخون بالا میتواند سردرد باشد. اغلب سردردهای ناشی از افزایش فشارخون در قسمتی که دو دیوارهی رگهای خونی قرار دارند، به شکل فشاری و متمرکز آغاز میشود و سپس سایر بخشهای سر، گردن و شانهها منتقل میشود. زمانی که فشار روی سرخرگها بیش از حد زیاد باشد، میتواند فشار بیشتری به مغز وارد کند که منجر به گرفتگی و سردرد میشود.
سرگیجه، بهعنوان یکی از علل هایپر تنشن میتواند در هر لحظهای بهویژه در شرایط فشارخون بحرانی رخ میدهد. زمانی که دیوارهی عروق تحتفشارخون بیش از حد باشند، فشار زیادی به مغز وارد شده که موجب سرگیجه و عدم تعادل بدن میشود.
از سوی دیگر هایپر تنشن میتواند جریان خون به سمت مغز را کاهش دهد که در این حالت هم ممکن است فرد دچار سرگیجه شود. سرگیجه میتواند بهصورت احساس عدم تعادل و گیجی، عرق سرد، حالت بیوزنی و حتی برخورد با زمین رخ دهد.
نفستنگی، دشواری در نفسکشیدن و در مواردی حالت تهوع و استفراغ میتواند یکی از علائم فشارخون بالا باشد. زمانی که فشار زیادی روی دیوارهی شریانها وارد شود، میتواند مجاری تنفسی را تحریک کند و منجر به تنگی نفس گردد.
همچنین فشار بالا میتواند با ایجاد تغییر در عملکرد قلب و عروق موجب نفستنگی و بروز درد در قفسه سینه گردد. تنگی نفسی که ناشی از هایپر تنشن است، عموماً بطور غیرمنتظره و در حالت استراحت یا فعالیت رخ میدهد.
یکی دیگر از علائم فشارخون بالا میتواند اضطراب، استرس و بیقراری باشد. در حقیقت در اثر افزایش فشار خون در بدن ممکن است فرد دچار اضطراب و تنش شود. در شرایطی که هایپر تنشن است، قلب تلاش بیشتری برای پمپاژ خون به سایر اندامهای بدن میکند و موجب ضربان قلب و تنفس، احساس بیقراری و اضطراب در بدن میگردد.
یکی از رایجترین علل هایپر تنشن که اغلب در شروع بروز این عارضه رخ میدهد، دوبینی و تار شدن دید چشمها میباشد. زیرا افزایش فشارخون میتواند در جریان خون منتهی به چشمها اختلال ایجاد کند و در دید و تمرکز بینایی مشکل ایجاد کند.
بیمار ممکن است ابتدا دید ناواضح و احساس کمبود نور داشته باشد و با پیشرفت بیماری دچار دیداری تاریک و کم روشنایی شود. این حالت ممکن است تنها در یکچشم رخ دهد، یا بهصورت ناگهانی ایجاد میشود و برای مدت کوتاهی ادامه دارد یا برای همیشه باقی میماند.
براثر هایپر تنشن ممکن است موجب ورم و ایجاد ترک در دیواره رگهای خونی ناحیه بینی شده و بیمار خوندماغ شود. این نشانه معمولاً خفیف و در حد چند قطره خون میباشد که با فشردن بینی درمان میشود. اما در شرایط فشار خون بحرانی ممکن است خونریزی بینی شدید و طولانی شود و فرد به مراقبت پزشکی نیاز داشته باشد. اگر همزمان با خوندماغ شدن، دیگر علل هایپر تنشن شامل تنگی نفس، عرق و سردرد داشتید، فوراً با اورژانس تماس بگیرید.
خونریزی گوشها معمولاً زمانی اتفاق میافتد که فشار خون بیش از حد افزایش یابد. گوشها دارای رنگهای خونی زیادی هستند که فشار زیاد به آنها منجر به ایجاد صدا در گوش میگردد که باید جدی گرفته شود. از دیگر علائم فشارخون بالا که در بیماران دیابتی هم به چشم میخورد، ایجاد لکههای خونی در چشم است. برای اطلاع از آسیب عصب بینایی حاصل از فشارخون باید چشمپزشک شما را معاینه کند.
احساس سردی در ناحیه دستوپا یکی از رایجترین علائم افزایش فشار خون است و در واقع بر اثر افزایش فشار ممکن است در گردش خون اختلال ایجاد شود و علائم آن بهصورت کاهش دمای دستوپا و در موارد شدیدتر لرز و اختلال در عضلات بدن نمایان شود. ممکن است علاوه بر کاهش دمای دستوپا شاهد علائم دیگری مثل قرمز یا آبی شدن انگشتان و احساس گزگز در دستوپا باشید.
تکرار دفعات ادرار بهخصوص در شب ممکن است از علائم فشارخون بالا و استفاده زیاد از نمک باشد. بر اساس نتایج پزشکی در 40 درصد موارد چنین علائمی حاکی از افزایش فشارخون میباشد. چراکه در چنین حالتی به علت افزایش حجم خون، بدن نیاز به دفع آب بیشتری دارد.
با ورود به میانسالی و کهنسالی در هورمونهای بدن زنان و مردان دگرگونیهایی اتفاق میافتد که میتواند منجر به افزایش فشار خون آنها گردد. چه در خانمها و چه در آقایان علائم بالارفتن فشار خون یکسان است و هر دو جنسیت ممکن یک یا چند نمونه از این نشانهها را با افزایش سن داشته باشند. در زنان عوامل متعددی نظیر بارداری، یائسگی و مصرف داروهای ضدبارداری میتوانند موجب بروز هایپر تنشن در زنان شود.
بهتر است بدانید در دوران بارداری زنان سالم و بدون مشکل هم ممکن است به فشار خون بالا مبتلا شوند که پزشکان به این عارضه فشار خون دوران بارداری میگویند. اما جای نگرانی نیست با کنترل اصولی در این دوران فشار خون مادر پس از وضع حمل به حالت نرمال باز میگردد.
اما ضروری است به علائم فشارخون بالا در دوران بارداری توجه و این عارضه کنترل شود. زیرا افزایش فشار خون و عدم تنظیم آن میتوان برای مادر و جنین خطرناک باشد. از جمله مشکلات هایپر تنشن در دوران بارداری کمبود وزن نوزاد هنگام تولد، زودتر از موعد بهدنیاآمدن نوزاد، احتمال فوت نوزاد پیش از تولد میباشد.
اما جای نگرانی نیست. اگر هایپر تنشن در دوران بارداری بهموقع تشخیص داده شود قابلپیشگیری است. برای مثال در کشور آمریکا از هر 12 تا 17 زن باردار بین 20 تا 44 سال، یک مورد مبتلا به هایپر تنشن میباشد؛ بنابراین کافی است با کنترل و مدیریت صحیح این عارضه، سلامت مادر و کودک بهخوبی حفظ شود.
به علت اضافه وزن یا بیماریهای زمینهای ممکن است نوجوانان نیز به این عارضه مبتلا شوند. علل هایپر تنشن در نوجوانان ممکن است به علت شرایط خاص آنها و تغییرات هورمونی دوره بلوغ با علائم رایج تفاوتهایی داشته باشد. برخی از دلایل بالینی افزایش فشار خون در نوجوانان عبارتاند از نارسایی کلیه، دیابت نوع 2، بیماری غدد درونریز مؤثر بر هورمونها، بیماریهای عروقی و بیماری عصبی.
لازم به ذکر است که در کودکان نیز احتمال ابتلا به هایپر تنشن وجود دارد، در میان کودکان این عارضه میتواند به دلایل مختلفی نظیر چاقی، دیابت، وجود تومور، مشکل قلبی یا کلیوی، تیروئید و یا بیماریهای ژنتیکی مثل سندرم کوشینگ رخ دهد.
کودکان نیز همچون بزرگسالان هنگام ابتلا ممکن است هیچ یک از علائم فشارخون بالا را نداشته باشند. اما لازم است نسبت به علائمی همچون سردرد، خستگی، تاری دید و خونریزی بینی در کودکان حساس باشید و با پزشک مشورت کنید.
گاهی ممکن است به دلیل بیماریهای زمینهای مثل بیماری کلیه یا مشکلات قلبی، نوزادان تازهمتولدشده به هایپر تنشن مبتلا باشند. علائمی همچون ضعف در رشد، تشنج و بیحالی میتواند نشانههای این بیماری در نوزادان باشد.
نمک با نام علمی کلرید سدیم (یا NaCl) متشکل از 40 درصد سدیم و 60 درصد کلرید میباشد. به بیان سادهتر 2.5 گرم نمک دارای 1 گرم سدیم و 1.5 گرم کلرید میباشد. در حالت طبیعی کلیهها بهمنظور کنترل و تنظیم میزان سدیم و آبخون بهدرستی فعالیت میکنند. بااینحال، مصرف بیش از حد نمک بهویژه در افراد خاص مانند سالمندان میتواند این پایداری را دچار تداخل کند و منجر به بالارفتن میزان سدیم خون شود.
در این شرایط بدن برای ایجاد تعادل نهتنها مجبور است آب بیشتری نگه دارد، بلکه باید حجم خون در جریان و مایع اطراف سلولها را افزایش دهد؛ بنابراین با افزایش حجم خون، فشار روی سرخرگها بالا میرود و قلب مجبور است برای به گردش درآوردن جریان خون در بدن کار بیشتری انجام دهد.
بهمرورزمان فشار مازاد روی قلب و رگها میتواند موجب سختشدن شریانها گردد و احتمال ابتلا به بیماریها مختلف بهویژه افزایش فشار خون و خطر بیماری قلبی و سکته را دوچندان کند. نکته قابلتوجه اینکه انجمن قلب آمریکا حداکثر میزان مصرف نمک در طول یک روز را 1500 میلیگرم پیشنهاد کرده است.
به کمک برچسبها و منوهای غذایی بهسادگی میتوانید میزان مصرف سدیم روزانهتان را حساب کنید. اغلب غذاهای فرآوری شده حاوی نمک زیاد هستند و تقریباً 75% سدیم موردنیاز بدن ما را تشکیل میدهند. غذاهایی مانند گوشتهای قرمز بهویژه نوع فرآوری شده آنها، غذاها یا سوپهای کنسرو شده حاوی بیشترین مقدار سدیم در برنامه غذایی هستند.
همیشه 2 عدد برای بیان فشارخون عنوان میشود. فشار خون نرمال عموماً 120/80 یا بهصورت عامیانه 12 روی 8 میباشد. مقدار بزرگتر فشار ناشی از تپش قلب و پمپاژ خون از آن و مقدار کوچکتر فشار وارد شده به رگها زمانی است که قلب مجدداً از خون پر میشود.
فشار خون فردی اگر از این مقدار نرمال بیشتر یا کمتر باشد، باید کنترل شود. نکتهای که باید یادآور شوم این است که در حالت کلی هایپر تنشن شایعتر از فشار خون پایین است. برخی عوامل مانند ژنتیکریال جنسیت یا سابقه خانوادگی از بدوِ تولد همراه هستند و بر احتمال ابتلا به بیماری فشار خون تأثیر دارند.
در مقابل عوامل دیگری مانند کشیدن سیگار، چاقی و افزایش وزن، نداشتن تحرک و فعالیت بدنی، استفاده زیاد از نمک، مصرف زیاد الکل، استرس و اضطراب، کهولت سن، ناراحتیهای غدد فوقکلیوی و تیروئید و نارسایی کلیوی میتوانند احتمال ابتلا به این عارضه را افزایش دهند.
البته با وجود تمام نشانهها، دلایل و علائم فشار خون همچنان دلیل قطعی برای این بیماری کشف نشده است. به میزانی که افزایش فشار خون شما شدیدتر باشد، بیشتر در معرض خطر ابتلا به مشکلاتی همچون بیماریهای قلبی، حمله قلبی و سکته قرار دارید. پس علل هایپر تنشن و موارد تشدیدکننده آن را بیشتر جدی بگیرید.
جالب است بدانید در مقایسه با تمامی نژادهای روی کره زمین، نژاد آفریقایی - آمریکاییها بیشتر در معرض ابتلا به بیماری فشارخون بالا قرار دارند. مردمان این نژاد زودتر به این عارضه مبتلا میشوند و در تنظیم و کنترل فشار خون با مشکلات زیادی مواجه هستند. بر اساس نتایج حاصل از برخی تحقیقات، نژاد آفریقایی - آمریکایی ممکن است نسبت به سایر نژادها، حساسیت بیشتری به نمک داشته باشند.
برای افرادی که به دلایل ژنتیکی به نمک حساس هستند کمترین مقدار نمک حدود نصف قاشق چایخوری هم میتواند موجب افزایش فشار خون آنها تا 5 میلیمتر جیوه گردد. از سوی دیگر برخی عادتها و رژیمهای غذایی هم میتوان در افزایش فشار خون نقش داشته باشند.
تحتتأثیر عوامل استرسزا ممکن است فرد فشار خون افزایش یابد، اما دلیل قطعی حاکی از اینکه استرس میتواند موجب افزایش فشارخون همیشگی شود، وجود ندارد. استرس و تنشهای عصبی تنها علائم فشارخون بالا هستند که بطور غیرمستقیم روی این عارضه تأثیر میگذارند. زیرا افرادی که استرس بالایی دارند تمایل بیشتری به عادتهای ناسالم تغذیه مانند پرخوری دارند که میتواند منجر به ایجاد بیماریهای قلبی گردد.
زمانی که خون فشار شدیدی به عروق وارد میکند، به دنبال آن مشکلات متعددی در سیستم گردش خون رخ میدهد و با آسیبهای متعددی روبرو میشود. مهمترین عوارض ناشی از افزایش فشار خون عبارتاند از:
نکته قابلتوجه اینکه حرکت خون با نیروی زیاد در بدن میتواند در رگهای خونی که بافت اسکار را تشکیل میدهند، پارگیهای کوچکی ایجاد کند. همچنین میتواند موادی همچون چربی و کلسترول را به دام بیندازد. در این حالت خوشههایی به اسم پلاک تشکیل میشوند که از گردش راحت خون در رگها جلوگیری میکنند. مسدودشدن مسیر جریان خون به بافت عضله قلب منجر به حمله قلبی میشود که اغلب به علت هایپر تنشن رخ میدهد.
یکی از عوامل مهمی که موجب بروز سکته قلبی میشود، افزایش فشار خون است. زیرا رگهای خونی منتهی به قشر مغز و قسمتهای مختلف آن را مسدود میکند. درصورتیکه یکی از رگهای خونی بترکد یا یکی از رگهای خونی با یک لخته مسدود شود، سکته مغزی اتفاق میافتد.
سکته مغزی آسیب بسیار جدی به مغز و سایر اندامهای بدن وارد میکند. زیرا در ناحیه آسیبدیده بافت مغز مواد مغذی حیاتی و اکسیژن دریافت نمیکند و شروع به تحلیلرفتن کرده و در نهایت منجر به مرگ میشود.
زمانی که نقاط ضعیفی بر اثر هایپر تنشن در عروق ایجاد میشوند، نواحی ساخته میشود که ممکن است از خون پر شده و دیوارهی سرخرگ خارج شوند؛ به این حالت آنوریسم میگویند. در واقع آنوریسمها بهآرامی شروع به بزرگشدن میکنند و به علت رشد ضعیف میشوند.
درصورتیکه این اختلال بهموقع تشخیص داده نشود یا درمان نگردد، میتواند موجب نوعی سکته مغزی به اسم سکته هموراژیک گردد. در این حالت مغز خونریزی کرده و میتواند زندگی فرد را به خطر بیندازد. پس بهتر است پیش از اینکه به این اختلال دچار شوید، نسبت به علائم فشارخون بالا حساسیت بیشتری داشته باشد.
زمانی که قلب قادر نیست جریان خون کافی به سایر اندامهای بدن برساند، بزرگ و ضخیم میشود. در این حالت قلب برای پمپکردن خون در بدن مجبور است سختتر کار کند که به این پدیده نارسایی قلبی میگویند. افزایش فشار خون یکی از عوامل بزرگشدن و ضخیمشدن قلب میباشد.
توجه به علل هایپر تنشن و تشخیص زودهنگام این عارضه توسط پزشک میتوانید با درمانهای موجود عملکرد قلب را بهبود دهید و به قویشدن مجدد این عضو حیاتی کمک کنید.
رگهای خونی در کلیهها ممکن است به علت هایپر تنشن آسیبدیده ضعیف و باریک شوند و لازم باشد برای دفع تمامی مایعات و مواد زائد بدن سختتر و بیشتر کار کنند. بهاینترتیب یکچرخه خطرناک ایجاد میشود و مایع مازاد موجود در بدن فشار خون را بیشتر بالا میبرد.
رگهای خونی ظریف چشم در معرض آسیب هایپر تنشن قرار دارند. زمانی که فشار خون افزایش مییابد، جریان خون از طریق عروق ظریف کم میشود و در موارد بسیار شدید موجب پاره شدن رگها میشود.
به این بیماری که میتواند به خونریزی چشم، تاری دید و در مواردی نابینایی بیمار شود، بیماری رتینوپاتی فشارخون میگویند. همچنین در اثر افزایش فشار خون ممکن است در شبکیه مایع جمع شود و با آسیبزدن به عصب بینایی، دید فرد را مختل یا تحریف کند.
کاهش جریان خون به رگهای پاها یکی از عوارض ناشی از فشارخون بالا میباشد که ممکن است موجب گرفتگی، درد، سنگینی یا بی حسشدن کف پا، پاها و باسن بعد از فعالیتهای سبک گردد. متأسفانه با وجود علائم فشارخون بالا، عموماً بیماری عروق محیطی تشخیص داده نمیشود.
زیرا اغلب مردم این نشانهها را با علائم طبیعی پیری یکسان میدانند. در حالیکه میتواند فرد را در آستانه خطر سکته مغزی یا حمله قلبی قرار دهد و منجر به ازبینرفتن بافتها (ابتلا به بیماری قانقاریا) و قطع عضو گردد. تغییر سبک زندگی، مصرف دارو و در موارد خاص جراحی از راههای درمان این حالت میباشند.
یکی دیگر از عوارض هایپر تنشن ابتلا به سندرم متابولیک است. سندرم متابولیک به مجموعه فاکتورهایی است که فرد مبتلا به هایپر تنشن ممکن است بیشتر از سایر افراد به بیماریهایی مثل سکته، دیابت و بیماری قلبی مبتلا شود. در کشور آمریکا از هر 3 بزرگسالی یک نفر به سندرم متابولیک مبتلا است که با مصرف دارو بهبود سبک زندگی میتواند درمان شود.
اختلالات شناختی نظیر کاهش توانایی تفکر، یادگیری و یادآوری خاطرات یکی دیگر از عوارض ابتلا به هایپر تنشن میباشد. برخی پژوهشها حاکی از آن است که میانسالانی که مبتلا به فشارخون بالا هستند، با افزایش سن بیشتر در معرض ابتلا به زوال عقل قرار دارند. هرچه در سن جوانی فشارخون خود را بهتر و بیشتر کنترل کنید، احتمال ابتلا به اختلالات شناختی در کهنسالی در شما کمتر خواهد شد.
هایپر تنشن میتواند جریان خون را مختل کند و موجب اختلال در نعوظ شود. زیرا هایپر تنشن جریان خون در اندامها را کاهش میدهد و فرد بهخوبی قادر به حفظ نعوظ نخواهد بود. از سوی دیگر افزایش فشار خون میتواند موجب اختلال در انزال و کاهش میل جنسی گردد.
بروز علل هایپر تنشن نشاندهنده این است که فشارخون به سطح بحرانی رسیده است. پس لازم است برای کنترل و تنظیم هایپر تنشن به سبک زندگی سالمتر قدم بردارید. در اغلب موارد پزشکان به افراد مبتلا به این عارضه موارد زیر را برای پیشگیری و مدیریت این بیماری پیشنهاد میکنند:
اگر با یک یا مجموعهای از علائم فشارخون بالا مواجه شدید، ضروری است برای تشخیص دقیق این عارضه و سطح آن تحتنظر پزشک باشید. زیرا هر یک از این نشانهها میتوانند هشداری برای سطح بحرانی فشار خون باشند که احتمال نارسایی کلیه، مشکلات بینایی، سکته مغزی و حمله قلبی را افزایش میدهد.
برای بررسی هر یک از این علائم و تشخیص افزایش فشار خون و سطح آن باید توسط متخصص قلب عروق یا پزشک داخلی معاینه شوید. در این شرایط پزشک با بررسی دقیق و تشخیص سطح فشارخون ممکن است برای شما آزمایش و داروهایی تجویز کند، میزان مصرف نمک شما را محدود کند، شما را از کشیدن سیگار منع کند و یک رژیم غذایی سالم به شما ارائه دهد.
زمانی که باتوجهبه علائم فشارخون بالا حدس زدید که به این بیماری مبتلا هستید باید سریعاً به پزشک مراجعه کرده و این بیماری را برای همیشه کنترل کنید.
احتمال اینکه میزان فشار شما به حالت طبیعی برگردد بسیار نادر است و ممکن است تا آخر عمر مجبور به مصرف داروهای ضد فشار باشید. مگر اینکه افزایش فشار شما ناشی از عوامل ناگهانی مثل استرس باشد که در این حالت پس از بازگشت به حالت عادی فشار خون مجدداً نرمال میشود.
باتوجهبه اهمیت این موضوع کلیه علائم فشارخون بالا را در این مقاله بررسی کردیم و نکات مهمی برای کنترل و پیشگیری از این بیماری ارائه دادیم تا کسب اطلاعات دقیق بتوانید سبک زندگی سالمتری را تجربه کنید.
:: متخصصین قلب
:: کلینیک قلب
:: متخصصین قلب
اطلاعات جامعه پزشکان این رسانه با هدف تسهیل در یافتن اعضای جامعه پزشکی ، دسترسی به اطلاعات حرفه ای آنان و اطمینان خاطر از دارا بودن مجوزهای لازم برای ارائه خدمات حرفه ای مانند پروانه طبابت و در راستای اجرای قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات مصوب جلسه علنی 1387.06.11 مجلس شورای اسلامی و آیین نامه اجرایی قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات مصوب 1393.08.21 هیئت وزیران مبنی بر انتشار اطلاعات در بردارنده حقوق و تکالیف مردم از طریق رسانه های همگانی ارائه شده است.